Ο όρος ερημοποίηση δεν θα πρέπει να συγχέεται με τη δημιουργία ερήμων. Συχνά, ο όρος αυτός παραπλανητικά παραπέμπει στην εξάπλωση των ερήμων και στην κάλυψη όλο και περισσότερο γόνιμων εκτάσεων με άμμο. Στην πραγματικότητα, το φαινόμενο που παρατηρείται στις έρημους είναι η περιοδική εξάπλωση και συρρίκνωσή τους, που συνδέεται άμεσα με τις διακυμάνσεις των βροχοπτώσεων και του τοπικού κλίματος. Αντιθέτως, η ερημοποίηση είναι η διαδικασία σύμφωνα με την οποία η γόνιμη γη υποβαθμίζεται και σταδιακά εξαφανίζεται, αφήνοντας κηλίδες απογυμνωμένων περιοχών που εξαπλώνονται και πιθανώς να ενοποιούνται, διαμορφώνοντας περιοχές μικρής παραγωγικότητας.
Η υποβάθμιση που προκαλείται από την ερημοποίηση αναφέρεται στη μείωση ή στην απώλεια της παραγωγικότητας των γεωργικών και δασικών εκτάσεων. Κύριος υπεύθυνος αυτής της υποβάθμισης θεωρείται ο άνθρωπος...

Περιεχόμενα
Κεφάλαιο 1: Εισαγωγή 1
Η σημασία της ερημοποίησης 2
Ιστορική αναδρομή εξέλιξης της ερημοποίησης 6
Η φύση του φαινομένου της ερημοποίησης 9
Κεφάλαιο 2: Παράγοντες ερημοποίησης 11
Κλίμα 11
Βροχόπτωση 11
Έκθεση της κλίσης 13
Δείκτης ξηρότητας 14
Τοπογραφία 15
Έδαφος 16
Κοκκομετρική σύσταση 17
Βάθος του εδάφους 18
Μητρικό υλικό 19
Πετρώδες του εδάφους 20
Υδρολογία 22
Βλάστηση 25
Ευαισθησία στην πυρκαγιά 26
Προστασία του εδάφους στη διάβρωση 27
Ανθεκτικότητα στη ξηρασία 29
Φυτοκάλυψη 31
Άνθρωπος 32
Κεφάλαιο 3: Διεργασίες ερημοποίησης της γης 37
Διάβρωση του εδάφους 37
Υδατική διάβρωση 38
Μηχανική διάβρωση 42
Αιολική διάβρωση 48
Επιπτώσεις από τη διάβρωση 49
Μείωση του διαθέσιμου νερού 50
Αλάτωση – αλκαλίωση 53
Η αλάτωση των εδαφών στην Ελλάδα 54
Συνθήκες σχηματισμού των αλατούχων εδαφών 56
Τυπικά συστήματα διαχείρισης 57
Όξινιση του εδάφους 59
Χημική ρύπανση 59
Ή εγκατάλειψη της γης 60
Ή αποψίλωση των δασών 65
Γενικά 65
Κλιματικές συνθήκες 66
Αντοχή των δασών στην ξηρασία 68
Πυρκαγιές και καταστροφή των δασών 69
Η παραγωγικότητα των δασών 70
Η επίδραση της βόσκησης 71
Ο ρόλος της διαχείρισης των δασών 72
Η κατάσταση παγκοσμίως 73
Η επίδραση της πληθυσμιακής αύξησης 74
Αποψίλωση και μεταβολή του κινδύνου διάβρωσης 75
Αλληλεπίδραση μεταξύ των δεικτών αποψίλωσης 76
Κεφάλαιο 4: Καθορισμός περιβαλλοντικά ευαίσθητων περιοχών στην ερημοποίηση 79
Εισαγωγή 79
Ορισμός των περιβαλλοντικά ευαίσθητων περιοχών 80
Κρίσιμες 80
Ευαίσθητες 80
Δυνητικές 81
Μη απειλούμενες 81
Χαρτογράφηση των περιβαλλοντικά ευαίσθητων περιοχών 81
Ποιότητα εδάφους 82
Ποιότητα κλίματος 84
Ποιότητα βλάστησης 86
Ποιότητα διαχείρισης 87
Ορισμός των περιβαλλοντικά ευαίσθητων περιοχών στην ερημοποίηση 88
Εφαρμογή της μεθόδου και περιγραφή των ΠΕΠ 89
Εφαρμογή της μεθόδου 89
Αναλυτική περιγραφή των υποκατηγοριών των ΠΕΠ 93
Κρίσιμες ΠΕΠ 94
Ευαίσθητες ΠΕΠ 95
Δυνητικές ΠΕΠ 96
Μη απειλούμενες περιοχές 96
Σχέση ΠΕΠ και διάβρωσης το υ εδάφους 97
Κεφάλαιο 5: δείκτες και εκτίμηση κινδύνου
Ερημοποίησης της γης 99
Εισαγωγή 99
Ανάλυση των δεικτών 102
Κοινωνικο-οικονομικοί δείκτες 102
Δείκτες διαχείρισης της γης 113
Δείκτες που σχετίζονται με την πολιτική 129
Χρήση δεικτών και εκτίμηση κινδύνου ερημοποίησης 132
Ελαιώνες 136
Σιτηρά 141
Αμπελώνες 147
Βοσκότοποι 151
Δάση πεύκης 157
Δάση φυλλοβόλου δρυός 162
Αλατούχα εδάφη 168
Κεφαλαιο 6: Εκτίμηση ερημοποίησης γης με τη χρήση μοντέλου διάβρωσης 171
Ανάλυση του μοντέλου 171
Προσαρμογή και επαλήθευση το υ μοντέλου 177
Ρυθμός διάβρωσης και βαθμός διάβρωσης εδάφους 181
Εφαρμογή του μοντέλου 186
Εφαρμογή στη λεκάνη απορροής σεκανίων (ζάκυνθος) 186
Ρυθμός διάβρωσης και περιβαλλοντικά ευαίσθητες περιοχές 190
Κεφάλαιο 7: Μέτρα προστασίας της γης από την ερημοποίηση 193
Μέτρα που αφορούν στην κτηνοτροφία 194
Μέτρα που αφορούν στη γεωργία 195
Μέτρα που αφορούν στα δάση 198
Κοινωνικά και οικονομικά μέτρα 199
Βιβλιογραφία 200
Ελληνόγλωσση 200
Ξενόγλωσση 200
Παραρτήμα 215
Εκτίμηση κινδύνου ερήμοποιήσής 215
Κίνδυνος ερημοποίησης από αλάτωση εδάφους 215
Κίνδυνος ερημοποίησης από διάβρωση εδάφους 218
Ευρετήριο 224