«Βασική ιδιότητα των βιολογικών χαρακτηριστικών είναι η μεταβλητότητα, η οποία εκφράζει μαθηματικά την κοινή διαπίστωση ότι όλα τα βιοϊατρικά μεγέθη διακυμαίνονται και ότι στην Ιατρική τίποτα δεν είναι βέβαιο ή απόλυτο. Η ενόραση του πεπειραμένου ιατρού ή άλλου λειτουργού υγείας μπορεί να συνεκτιμήσει, χωρίς υποχρεωτική συνειδητοποίηση, το πλαίσιο και τις συνέπειες της μεταβλητότητας αυτής. Η ενόραση, όμως, δεν είναι υποχρεωτικά αναπαραγώγιμη, δεν αφορά στον ίδιο βαθμό όλους, ούτε μπορεί να υποκαταστήσει την οργανωμένη και στοιχειοθετημένη τεκμηρίωση. Η στατιστική και οι εφαρμογές της επιτρέπουν τη στάθμιση της τύχης, διευκολύνουν την κατά περίπτωση αποδοχή ενός ευρήματος ως κατά τεκμήριο γνήσιου ή δυνητικά τυχαίου και παρέχουν τις μεθοδολογικές βάσεις για την αξιοποίηση των εμπειρικών δεδομένων.
Η ύλη κατανέμεται σε επτά κεφάλαια. Στο πρώτο αναφέρονται στοιχειώδεις βασικές έννοιες της περιγραφικής στατιστικής, στο δεύτερο και τρίτο εκτίθενται βασικές αρχές και μέθοδοι ποσοτικών και ποιοτικών χαρακτηριστικών, στο τέταρτο και πέμπτο αναλύονται οι μέθοδοι της απλής γραμμικής και πολλαπλής συσχέτισης και εξάρτησης (παλινδρόμησης), καθώς και ορισμένες περισσότερο σύνθετες μέθοδοι, όπως εκείνες της λογαριθμιστικής εξάρτησης και του μοντέλου επιβίωσης του Cox, στο έκτο εκτίθενται οι μη παραμετρικές δοκιμασίες και, τέλος, στο έβδομο επισημαίνονται προβλήματα ερμηνείας των στατιστικών ευρημάτων».

Δ. Τριχόπουλος
Α. Τζώνου
Κ. Κατσουγιάννη

Περιεχόμενα
Πρόλογος ν
Κεφάλαιο 1 Περιγραφική στατιστική
1.1 Το περιεχόμενο της περιγραφικής στατιστικής 1
1.2 Διάκριση των μεταβλητών 1
1.3 Ποιοτικές μεταβλητές 2
1.4 Γραφικές παραστάσεις κατανομών συχνοτήτων ποιοτικών μεταβλητών 3
1.5 Ποσοτικές μεταβλητές 4
1.6 Η κατανομή συχνοτήτων για ποσοτικές μεταβλητές 5
1.7 Ιεραρχική διάταξη ολιγάριθμων ποσοτικών παρατηρήσεων 7
1.8 Γραφικές παραστάσεις κατανομών συχνοτήτων ποσοτικών μεταβλητών 8
1.9 Μορφές και χαρακτηριστικά των κατανομών συχνοτήτων ποσοτικών μεταβλητών 12
1.10 Οι αντιπροσωπευτικές τιμές των κατανομών συχνοτήτων ποσοτικών μεταβλητών 13
1.11 Το αντιπροσιοπευτικό (τυχαίο) δείγμα. Η εγκυρότητα και η ακρίβεια των τιμών που υπολογίζονται 14
1.12 Αντιπροσωπευτικές τιμές θέσης της κατανομής συχνοτήτων ποσοτικιόν μεταβλητών 15
1.13 Αντιπροσωπευτικές τιμές διασποράς της κατανομής συχνοτήτων ποσοτικών μεταβλητών 18
1.14 Μετασχηματισμός 24
1.15 Φυσιολογικές τιμές 25
1.16 Συντελεστής μεταβλητότητας 27
1.17 Μέτρηση του πειραματικού σφάλματος 28
Κεφάλαιο 2 Ανάλυση ποσοτικών δεδομένων
2.1 Η έννοια της στατιστικής δοκιμασίας. Το πιθανό σφάλμα της μέσης τιμής και η δοκιμασία του Student (t test) 31
2.2 Παράδειγμα εφαρμογής της δοκιμασίας t test 36
2.3 Όρια αξιοπιστίας και διάστημα αξιοπιστίας 39
2.4 Σχέση μεταξύ διαστήματος αξιοπιστίας και στατιστικής σημαντικότητας 41
2.5 Προϋποθέσεις εφαρμογής της δοκιμασίας t test 41
2.6 Η δοκιμασία t test για παρατηρήσεις κατά ζεύγη 44
2.7 Η έννοια της μηδενικής υπόθεσης 48
2.8 Οι δοκιμασίες μιας διεύθυνσης 49
2.9 Σφάλμα τύπου I και σφάλμα τύπου II 49
2.10 Μέγεθος δείγματος και ισχύς 50
2.11 Πολλαπλές συγκρίσεις 52
2.12 Οι συνέπειες των τυχαίων σφαλμάτων 53
2.13 Αξιολόγηση του μεγέθους μιας διαφοράς 54
Κεφάλαιο 3 Ανάλυση ποσοτικών δεδομένων
3.1 Η διαξονική ταξινόμηση των ποιοτικών παρατηρήσεων 55
3.2 Η δοκιμασία Χ2 ως κριτήριο συσχέτισης ποιοτικών χαρακτηριστικών 56
3.3 Η δοκιμασία Χ2 ως κριτήριο ετερογένειας 61
3.4 Η δοκιμασία Χ2 ως κριτήριο καλής εφαρμογής 62
3.5 Η δοκιμασία Χ2 σε δύο δυαδικές ταξινομήσεις Ο τετράπτυχος πίνακας 64
3.6 Η δοκιμασία Χ2 ως κριτήριο της διαφοράς δύο αναλογιών (ποσοστών) 66
3.7 Η δοκιμασία Χ2 για σύγκριση ποιοτικών παρατηρήσεων κατά ζεύγη 66
3.8 Η αξιολόγηση του βαθμού συσχέτισης ποιοτικών χαρακτηριστικών 70
3.9 Σύγκριση κινδύνων 70
3.10 Όρια αξιοπιστίας σχετικού κινδύνου 75
3.11 Πλασματικές συσχετίσεις και διαστρωμάτωση. Χ2 κατά Mantel-Haenszel 76
3.12 Όρια αξιοπιστίας και διάστημα αξιοπιστίας σε αναλογίες (ποσοστά) 80
3.13 Οι αναλογίες (ποσοστά) ως υπολογιστικές εκτιμήσεις των αντίστοιχων πιθανοτήτων. Βασικοί κανόνες των πιθανοτήτων 89
3.14 Η αξιολόγηση των εργαστηριακών ευρημάτων 94
3.15 Μέγεθος δείγματος 97
Κεφάλαιο 4 Σχέση μεταξύ ποσοτικών χαρακτηριστικών
4.1 Η έννοια της στατιστικής συσχέτισης και της στατιστικής εξάρτησης (παλινδρόμησης) 99
4.2 Η διάκριση μεταξύ στατιστικής συσχέτισης και στατιστικής εξάρτησης 100
4.3 Το διάγραμμα συσχέτισης (ή εξάρτησης) δύο ποσοτικών χαρακτηριστικών 102
4.4 Η παραμετρική μέθοδος διερεύνησης της στατιστικής εξάρτησης. Η εξίσωση ευθύγραμμης εξάρτησης και ο συντελεστής κλίσης 104
4.5 Η παραμετρική μέθοδος διερεύνησης της στατιστικής εξάρτησης. Η μεταβλητότητα των τιμών της εξαρτημένης μεταβλητής και το πιθανό σφάλμα του συντελεστή κλίσης 114
4.6 Η (παραμετρική) μέθοδος διερεύνησης της στατιστικής συσχέτισης δύο ποσοτικών χαρακτηριστικών 119
4.7 Η ανάλυση της μεταβλητότητας (διασποράς) 125
4.8 Ανάλυση της μεταβλητότητας κατά μια διεύθυνση 128
4.9 Απλή γραμμική εξάρτηση (παλινδρόμηση) και ανάλυση μεταβλητότητας (διασποράς) 132
4.10 Σύγκριση δύο σταθερών αποκλίσεων 132
Κεφάλαιο 5 Πολλαπλή γραμμική εξάρτηση (παλινδρόμηση) και άλλα μοντέλα
5.1 Πολλαπλή γραμμική εξάρτηση 135
5.2 Στατιστικές προϋποθέσεις εφαρμογής της πολλαπλής γραμμικής εξάρτησης 137
5.3 Στατιστική αξιολόγηση των συντελεστών μερικής εξάρτησης 137
5.4 Πολλαπλή γραμμική εξάρτηση και ανάλυση μεταβλητότητας (διασποράς) 138
5.5 Εφαρμογή του μοντέλου 139
5.6 Επιλογή του καλύτερου μοντέλου 141
5.7 Συγγραμμικότητα 142
5.8 Ποιοτικές μεταβλητές ως ανεξάρτητες στην πολλαπλή γραμμική εξάρτηση 142
5.9 Διατάξιμες μεταβλητές ως ανεξάρτητες στην πολλαπλή γραμμική εξάρτηση 145
5.10 Χρησιμότητα των αποτελεσμάτων της πολλαπλής γραμμικής εξάρτησης: πρόβλεψη ή ερμηνεία 145
5.11 Λογαριθμιστική εξάρτηση 145
5.12 Ανάλυση επιβίωσης 149
5.13 Πολυπαραγοντικό μοντέλο επιβίωσης: Μοντέλο εξάρτησης του Cox 152
Κεφάλαιο 6 Διατάξιμα χαρακτηριστικά μη παραμετρικές δοκιμασίες
6.1 Παραμετρικές και μη παραμετρικές δοκιμασίες 155
6.2 Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα των μη παραμετρικών δοκιμασιών 156
6.3 Οι κυριότερες μη παραμετρικές δοκιμασίες σειράς 157
6.4 Η δοκιμασία των σημείων 157
6.5 Η δοκιμασία του Wilcoxon για παρατηρήσεις κατά ζεύγη: κατά ζεύγη Wilcoxon 161
6.6 Η δοκιμασία του Wilcoxon για παρατηρήσεις χωρίς αντιστοιχία: Wilcoxon δύο δειγμάτων 165
6.7 Ο μη παραμετρικός συντελεστής συσχέτισης σειράς του Spearman 168
Κεφάλαιο 7 Ερμηνεία των στατιστικών ευρημάτων
7.1 Δευτερογενείς διαφορές και συσχετίσεις 173
7.2 Έρευνες παρέμβασης 173
7.3 Μη πειραματικές έρευνες 174
7.4 Συσχέτιση και αιτιότητα 176
Παράρτημα Κατάλογος πινάκων παραρτήματος
ΠΙ Η κανονική κατανομή 181
Π2 Η στατιστική δοκιμασία t-test 182
Π3 Η στατιστική δοκιμασία Χ2 183
Π4 Ακριβή όρια αξιοπιστίας ποσοστών για μικρό αριθμό παρατηρήσεων 184
115 Ο παραμετρικός συντελεστής συσχέτισης (Pearson) 194
Π6 Η δοκιμασία των σημείων 195
Π7 Η δοκιμασία του Wilcoxon για παρατηρήσεις κατά ζεύγη 198
Π8.α Η δοκιμασία του Wilcoxon δύο ανεξάρτητων δειγμάτων (Ρ=0,05) 199
Π8.β Η δοκιμασία του Wilcoxon δύο ανεξάρτητων δειγμάτιον (Ρ=0,01) 200
Π9 Ο μη παραμετρικός συντελεστής συσχέτισης σειράς του Spearman 201
ΙΙΙΟ.α Το πηλίκον μεταβλητότητας F (Ρ=0,05) 202
ΠΙΟ.β Το πηλίκον μεταβλητότητας F (Ρ=0,01) 203
ΙΙΙΙ.α Αριθμός παρατηρήσεων (1=0,80 Ρ=0,10) 204
ΠΙΙ.β Αριθμός παρατηρήσεων (1=0,80 Ρ=0,05) 205
ΠΙΙ.γ Αριθμός παρατηρήσεων (1=0,80 Ρ=0,01) 206
ΠΙΙ.δ Αριθμός παρατηρήσεων (1=0,90 Ρ=0,10) 207
ΠΙΙ.ε Αριθμός παρατηρήσεων (1=0,90 Ρ=0,05) 208
ΠΙΙ.στ Αριθμός παρατηρήσεων (1=0,90 Ρ=0,01) 209
Βιβλιογραφία 211
Ευρετήριο 213