Tο βιβλίο αυτό φιλοδοξεί να παρουσιάσει τη διαχρονική εξέλιξη της κατάστασης του περιβάλλοντος στη χώρα μας αλλά και διεθνώς, από τη «νεολιθική επανάσταση» μέχρι τις μέρες μας, των παραγόντων που τη διαμόρφωσαν και τη διαμορφώνουν, την εξέλιξη και τα επιτεύγματα της σύγχρονης οικολογικής επιστήμης, καθώς και τα μεγάλα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η προσπάθεια για προστασία του περιβάλλοντος. Αναλυτικότερα, παρουσιάζονται η εξέλιξη των συνθηκών διαβίωσης, των μέσων και των τρόπων παραγωγής και οι συνέπειες των εξελίξεων αυτών στους επιμέρους συντελεστές που διαμορφώνουν την κατάσταση του περιβάλλοντος (κλιματικές αλλαγές, συνθήκες κατοικίας, χωροταξία, προστασία δασών και άγριων ζώων, ύδρευση, αποχέτευση, διαχείριση αποβλήτων, γεωργία, κτηνοτροφία, μεταποίηση κτλ.). Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην περιγραφή και στην αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας του νομικού πλαισίου προστασίας του περιβάλλοντος της χώρας μας. Παρουσιάζονται, επίσης, η γέννηση και η εξέλιξη του φυσιολατρικού κινήματος, των ιδεολογικών θεωρήσεων για την επιστήμη της Οικολογίας και για την προστασία του περιβάλλοντος που διαμορφώθηκαν
από τα μέσα του 19ου έως τα μέσα του 20ού αιώνα, καθώς και η εκμετάλλευση της οικολογικής επιστήμης, ιδίως από το καθεστώς της ναζιστικής Γερμανίας. Ειδικότερο αντικείμενο αποτελεί η περιγραφή των αντιλήψεων και των πρακτικών των κοινωφελών ιδρυμάτων και των ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται σε θέματα προστασίας περιβάλλοντος και το κίνημα της πολιτικής οικολογίας.

Περιεχόμενα
Εισαγωγή xi
Μέρος Α: Οι απαρχές της προστασίας του περιβάλλοντος
Αρχαιότητα 1
Βυζάντιο και Μεσαίωνας 20
Αναγέννηση και Διαφωτισμός 29
Από την προβιομηχανική στη σύγχρονη εποχή 30
Δυτική Ευρώπη και Η.Π.Α. 30
Ρωσία-Σοβιετική Ένωση 37
Φασιστική Ιταλία 39
Ναζιστική Γερμανία 42
Μέρος B: Η προστασία του περιβάλλοντος στη σύγχρονη Ελλάδα
Από την ίδρυση του ελληνικού κράτους μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα 51
Ίδρυση της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας 51
Ίδρυση της Δασικής Υπηρεσίας 52
Πολεοδομική οργάνωση 53
Η κατάσταση στη χώρα στο τέλος του 19ου αιώνα 54
Πρώτο μισό του 20ου αιώνα 56
Η κατάσταση στη χώρα στις αρχές του 20ου αιώνα 56
Μεταβολές στην οργάνωση των πόλεων και των οικισμών 58
Εκσυγχρονισμός στην ύδρευση και στην αποχέτευση 59
Συλλογή και διάθεση απορριμμάτων 63
Εκσυγχρονισμός της παραγωγής στον πρωτογενή τομέα 63
Βελτίωση θεσμικού πλαισίου προστασίας του περιβάλλοντος 64
Η κατάσταση στη χώρα μετά την πολεμική περίοδο 66
Από το 1950 μέχρι τη Μεταπολίτευση 67
Μεταβολές στα πληθυσμιακά και παραγωγικά μεγέθη 67
Έργα ύδρευσης αποχέτευσης και διαχείρισης απορριμμάτων 73
Ρυθμίσεις για τις παραγωγικές δραστηριότητες 75
Βελτίωση της δασικής νομοθεσίας 76
Συνομολόγηση Διεθνών Συμβάσεων 78
Διοικητικές υποδομές προστασίας περιβάλλοντος 79
Από τη Μεταπολίτευση μέχρι την ένταξη στην ΕΟΚ (1974 – 1979) 79
Η θέσπιση της Συνταγματικής προστασίας του περιβάλλοντος 79
Συνομολόγηση διεθνών συμβάσεων 81
Εκσυγχρονισμός της δασικής νομοθεσίας 88
Χωροταξικός και Πολεοδομικός Σχεδιασμός 89
Τα μεγάλα έργα προστασίας περιβάλλοντος της πρωτεύουσας 92
Εκσυγχρονισμός του καθεστώτος εκπόνησης των μελετών και των ερευνών 93
Από την ένταξη στην ΕΟΚ μέχρι την αλλαγή του συντάγματος (1979 – 2001) 96
Το 1ο Πρόγραμμα Δράσης της ΕΟΚ για το Περιβάλλον 97
Το 2ο Πρόγραμμα Δράσης της ΕΟΚ για το Περιβάλλον – Οδηγία για τα πτηνά 97
H ίδρυση του Υπουργείου Χωροταξίας Οικισμού και Περιβάλλοντος 101
Θέσπιση των Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων 102
Επαγγελματική επιμόρφωση σε θέματα περιβάλλοντος 105
Επιχείρηση Πολεοδομική Ανασυγκρότηση 106
Η απομάκρυνση της βιομηχανίας από την Αττική 109
Μελέτες Ταχείας Αναγνώρισης του Φυσικού Περιβάλλοντος 110
Οριοθέτηση υγρότοπων Ramsar 111
Αναπτυξιακές και Οικολογικές Πρωτοβουλίες Νέων 112
Παρακολούθηση της ρύπανσης της ατμόσφαιρας και των υδάτων 112
Το 3ο Πρόγραμμα Δράσης της ΕΟΚ για το Περιβάλλον 115
Ίδρυση Σχολών Περιβάλλοντος 116
Μετασχηματισμός του ΥΧΟΠ σε ΥΠΕΧΩΔΕ 116
Ο Νόμος πλαίσιο για την προστασία του περιβάλλοντος 117
H υπαγωγή περιοχών σε καθεστώς προστασίας του περιβάλλοντος 122
Το 4ο Πρόγραμμα Δράσης της ΕΟΚ για το Περιβάλλον 126
Η Συμφωνία του Rio de Janeiro 126
Τροποποίηση του περιεχομένου των Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων 126
Η θεσμοθέτηση των Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών 128
Η θέσπιση της δημοσιοποίησης των περιβαλλοντικών μελετών 132
Η ίδρυση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος 133
Περιβαλλοντική Εκπαίδευση 133
Το 5ο Πρόγραμμα Δράσης της ΕΟΚ για το Περιβάλλον 134
Η Οδηγία 92/43/ΕΟΚ (Natura 2000) 135
Αναθέσεις Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών 138
Αναθέσεις μελετών σε θέματα οικοτόπων χλωρίδας και πανίδας 141
Απευθείας αναθέσεις Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων 143
Η θεσμοθέτηση του πτυχίου περιβαλλοντικών μελετών 144
Επιτροπή «ΦΥΣΗ 2000» 145
Θεσμοθέτηση της δημιουργίας Φορέων Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιο χών 146
Βελτίωση των υποδομών προστασίας του περιβάλλοντος της πρωτεύουσας 149
Βελτίωση των υποδομών προστασίας του περιβάλλοντος σε άλλες περιοχές 153
Νέες παραγωγικές δραστηριότητες 155
Από την τροποποίηση του συντάγματος το 2001 ως το 2010 159
Η Στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την αειφόρο ανάπτυξη 160
Οι δραστηριότητες της Ομάδας Περιβάλλοντος του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών 162
Η τροποποίηση των προδιαγραφών των Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων 165
Ανάθεση μελετών αναγνώρισης και χαρτογράφησης των περιοχών Natura 169
Τροποποιήσεις της περιβαλλοντικής και της δασικής νομοθεσίας 171
Ίδρυση Φορέων Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών 171
1η Εθνική Εξαετής Έκθεση Εφαρμογής της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ 173
Η τροποποίηση του καθεστώτος εκπόνησης των μελετών και ερευνών 173
Η αναθεώρηση της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για την Αειφόρο Ανάπτυξη 175
2η Εθνική Εξαετής Έκθεση Εφαρμογής της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ 176
Θέσπιση Ζωνών Ειδικής Προστασίας για τα πτηνά 177
Μετατροπή του ΥΠΕΧΩΔΕ σε ΥΠΕΚΑ 181
Από την έναρξη της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» (2010–2016) 181
Τα τελευταία δεδομένα στον πληθυσμό την κάλυψη και τις χρήσεις γης 182
Η εξέλιξη της κατάστασης των κατοικιών και των ανέσεων των νοικοκυριών 183
Οι εξελίξεις των βασικών υποδομών των πόλεων 185
Γεωργία 189
Κτηνοτροφία 189
Αλιεία και υδατοκαλλιέργειες 191
Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας 192
Τουρισμός 192
Στόλος οχημάτων 194
Κλιματική αλλαγή 195
Η προστασία των γεωργικών εδαφών και των υδάτων από τη ρύπανση αγροτικής προέλευσης 205
Διατήρηση της βιολογικής ποικιλομορφίας 217
7ο Πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το Περιβάλλον 222
Εθνική Στρατηγική για τη Βιοποικιλότητα 223
Μετονομασίες και νέο οργανόγραμμα του Υπουργείου Περιβάλλοντος 225
Αναθέσεις μελετών αξιολόγησης της κατάστασης διατήρησης ειδών και τύπων οικοτόπων 227
Μελέτες διαχείρισης των λεκανών απορροής 231
Περιφερειακό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων Αττικής 231
Τροποποίηση του καθεστώτος ανάθεσης μελετών και ερευνών 231
Οι εξελίξεις στην Περιβαλλοντική Εκπαίδευση 237
Μέρος Γ: Πολίτες και προστασία του περιβάλλοντος
Η γέννηση του κινήματος προστασίας του περιβάλλοντος 247
Κινήσεις πολιτών για την προστασία του περιβάλλοντος στην Ελλάδα 262
Κοινωφελή ιδρύματα προστασίας του περιβάλλοντος 262
Μη κερδοσκοπικές περιβαλλοντικές οργανώσεις 267
Μέρος Δ: Κίνημα πολιτικής οικολογίας
Διεθνή κόμματα πολιτικής οικολογίας 275
Κόμματα πολιτικής οικολογίας στην Ελλάδα 282
Παράρτημα
Ψήφισμα της Γενικής συνέλευσης του ΟΗΕ της 25ης σεπτεμβρίου 2015 291
Στόχοι βιώσιμης ανάπτυξης (2016 – 2030) 291
Κατηγορίες και περιεχόμενο χρήσεων γης 307
Κατηγορίες χρήσεων γης 307
Κατηγορίες Μελετών 319
Ομάδες εκπόνησης Μελετών οριοθέτησης περιοχών της σύμβασης Ramsar (1996) 320
Ομάδες εκπόνησης Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών (1996 – 2002) 321
Ομάδα Εκπόνησης της Μελέτης Πρόγραμμα Αντιμετώπισης Περιβαλλοντικών Προβλημάτων και συστήματος Λειτουργίας της Προστατευόμενης Περιοχής του Αμβρακικού κόλπου 322
Φορείς Διαχείρισης περιοχών σε καθεστώς προστασίας και περιοχές ευθύνης τους 323
Πρόεδροι και εκπρόσωποι ΜΚΟ το 2016 στους Φορείς Διαχείρισης 328
Συντάκτες της 2ης Εθνικής Έκθεσης Εφαρμογής της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ 333
Σύνθεση Ομάδας Μελέτης «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας» 335
Συντάκτες ορνιθολογικών μελετών για τον χαρακτηρισμό των Ζωνών Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) 335
σύνθεση της Επιτροπής Φύση 2000 340
Έτος διορισμού: 2002 340
Έτος διορισμού: 2010 341
Έτος διορισμού: 2014 342
Έτος διορισμού: 2016 343
Ομάδες εκπόνησης μελετών «Μελέτες εποπτείας και αξιολόγησης της κατάστασης διατήρησης των τύπων οικοτόπων και των ειδών κοινοτικού ενδιαφέροντος» 344
συντάκτες του Εθνικού σχεδίου για την προστασία της βιοποικιλότητας 350
συντάκτες Μελετών Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών 353
Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης 353
Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας 354
Θεσσαλίας Ηπείρου και Δυτικής Στερεάς Ελλάδας 355
Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας 358
Πελοποννήσου 360
Διοίκηση WWF Ελλάς το 2016 361
Οργανωτική δομή του WWF Ελλάς 362
συνοπτικά στοιχεία για περιβαλλοντικές μη κερδοσκοπικές οργανώσεις 365
Ευρωπαϊκές επιχορηγήσεις σε περιβαλλοντικά ιδρύματα και περιβαλλοντικές οργανώσεις (1992 – 2005) 369
Εθνικές επιχορηγήσεις σε ορισμένες μη κερδοσκοπικές περιβαλλοντικές οργανώσεις 370
Προγράμματα Life Natura (2001 – 2016) 371
Θέσεις του κόμματος «Οικολόγοι-Εναλλακτικοί» το 1989 378
Θέσεις του κόμματος «Οικολόγοι-Εναλλακτικοί» το 1990 379
Θέσεις κόμματος «Οικολόγοι Πράσινοι» 379
Πολιτική ηγεσία κόμματος «Οικολόγοι Πράσινοι» (2014) 382
Βιβλιογραφία ελληνική 383
Βιβλιογραφία ξενόγλωσση 386
Ονοματολόγιο 391
Ευρετήριο 399