«Τα Έντομα: Στοιχεία Εντομολογίας» είναι ένα δημοφιλές εγχειρίδιο που αποτελεί μια περιεκτική εισαγωγή σε αυτή την εκπληκτική ποικιλότητα και τοποθετεί την εντομολογία στο επίκεντρο της θεωρίας και της άσκησης των εξελικτικών και οικολογικών σπουδών.
Πλήρως αναθεωρημένη, η παρούσα πέμπτη έκδοση αρχίζει με ένα κεφάλαιο που αφορά στη δημοφιλή πλευρά της εντομολογίας, περιλαμβάνοντας τα έντομα που αποτελούν αντικείμενο της επιστήμης των πολιτών, εκείνα που εκτίθενται στους ζωολογικούς κήπους αλλά και εξετάζοντας τα έντομα ως τροφή των ανθρώπων και των ζώων.
Τα επόμενα κεφάλαια καλύπτουν βασικά χαρακτηριστικά της δομής, της λειτουργίας, της συμπεριφοράς, της οικολογίας και της ταξινόμησης των εντόμων σε συνδυασμό με τις κατάλληλες μοριακές μελέτες. Μεγάλο μέρος του βιβλίου έχει οργανωθεί γύρω από μείζονα βιολογικά θέματα: διαβίωση στο έδαφος, στο νερό, στα φυτά, σε αποικίες, ως θηρευτές, παράσιτα/παρασιτοειδή και θηράματα.
Το κεφάλαιο της συστηματικής έχει αναθεωρηθεί σε μεγάλο βαθμό και το καινούργιο κεφάλαιο με τίτλο «Τα έντομα σε έναν κόσμο που αλλάζει» περιλαμβάνει τόσο τις αποκρίσεις των εντόμων στην κλιματική αλλαγή όσο και τις συνέπειες τις κλιματικής αλλαγής και τις ανθρωπογενείς αλλαγές στις κατανομή των εντόμων σε παγκόσμιο επίπεδο.
Τα ενημερωμένα ταξονομικά ένθετα παρέχουν περιεκτικές πληροφορίες για όλες τις απόψεις και των 28 μεγάλων τάξεων των εντόμων καθώς και για τις τρεις τάξεις των εξαπόδων που δεν είναι έντομα. Καινούργια κείμενα περιγράφουν τις αυξανόμενες ανησυχίες για το περιβάλλον και τα δέντρα που παρουσιάζουν εμπορικό ενδιαφέρον (μεταξύ των οποίων οι ευκάλυπτοι, τα φοινικόδεντρα και τα καφεόδεντρα), τις οποίες προκαλούν απειλές που οφείλονται στα έντομα, και εξηγούν την αξία των γενετικών δεδομένων καθώς και της εξελικτικής αναπτυξιακής βιολογίας και της αποκωδικοποίησης του DNA στις μελέτες της βιοποικιλότητας των εντόμων.
Πάνω από πενήντα έγχρωμες φωτογραφίες μαζί με τα κείμενα και τον σχετικό δικτυακό τόπο ενθαρρύνουν την εμβάθυνση στην επιστημονική μελέτη των εντόμων.
Το βιβλίο έχει γραφεί με σκοπό να αποτελέσει το βασικό εγχειρίδιο των φοιτητών που σπουδάζουν εντομολογία αλλά και ως βιβλίο αναφοράς για προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές της οικολογίας, της γεωπονικής, της ιχθυοκαλλιέργειας, της δασοκομίας, της παλαιοντολογίας, της ζωολογίας, της ιατρικής και της κτηνιατρικής.

Περιεχόμενα
Κατάλογος έγχρωμων εικόνων ix
Κατάλογος ενθέτων xiii
Πρόλογος στην πέμπτη έκδοση xv
Πρόλογος στην τέταρτη έκδοση xvii
Πρόλογος στην τρίτη έκδοση xix
Πρόλογος στη δεύτερη έκδοση xxi
Πρόλογος και ευχαριστίες για την πρώτη έκδοση xxiii
Πρόλογος στην ελληνική έκδοση xxv
1 Η σημασία η ποικιλομορφία και η προστασία των εντόμων 1
1.1 Τι είναι η εντομολογία 2
1.2 Η σημασία των εντόμων 4
1.3 Βιοποικιλότητα των εντόμων 6
1.4 Ονοματολογία και ταξινόμηση των εντόμων 10
1.5 Τα έντομα στον λαϊκό πολιτισμό και στο εμπόριο 13
1.6 Εκτροφή εντόμων 14
1.7 Προστασία (διατήρηση) των εντόμων 15
1.8 Τα έντομα ως τροφή 21
Περαιτέρω βιβλιογραφία 26
2 Εξωτερική ανατομία 28
2.1 Δερμίδα 29
2.2 Μεταμέρεια και τάγμωση 35
2.3 Η κεφαλή 36
2.4 Ο θώρακας 46
2.5 Η κοιλία 55
Περαιτέρω βιβλιογραφία 58
3 Εσωτερική ανατομία και φυσιολογία 59
3.1 Μύες και κίνηση 60
3.2 Νευρικό σύστημα και συντονισμός 67
3.3 Το ενδοκρινικό σύστημα και η λειτουργία των ορμονών 69
3.4 Το κυκλοφορικό σύστημα 74
3.5 Το τραχειακό σύστημα και η ανταλλαγή αερίων 77
3.6 Πεπτικός σωλήνας (έντερο) πέψη και θρέψη 81
3.7 Το απεκκριτικό σύστημα και η διαχείριση των αποβλήτων 90
3.8 Αναπαραγωγικά όργανα 94
Περαιτέρω βιβλιογραφία 97
4 Αισθητήρια συστήματα και συμπεριφορά 99
4.1 Μηχανικά ερεθίσματα 100
4.2 Θερμικά ερεθίσματα 109
4.3 Χημικά ερεθίσματα 112
4.4 Η όραση των εντόμων 122
Περαιτέρω βιβλιογραφία 129
5 Η αναπαραγωγή 131
5.1 Φέρνοντας τα φύλα σε επαφή 132
5.2 Ερωτοτροπία 134
5.3 Η σεξουαλική επιλογή 134
5.4 Συνεύρεση (σύζευξη) 137
5.5 Ποικιλομορφία στη μορφολογία των γεννητικών οργάνων 141
5.6 Η αποθήκευση του σπέρματος η γονιμοποίηση και ο καθορισμός του φύλου 148
5.7 Ανταγωνισμός του σπέρματος 149
5.8 Ωοτοκία (εναπόθεση ωών) 151
5.9 Ωοζωτοκία και ζωοτοκία 157
5.10 Άλλοι τρόποι αναπαραγωγής 157
5.11 Ο φυσιολογικός έλεγχος της αναπαραγωγής 160
Περαιτέρω βιβλιογραφία 162
6 Η ανάπτυξη των εντόμων και ο βιολογικός τους κύκλος 163
6.1 Ανάπτυξη 164
6.2 Τα πρότυπα και οι φάσεις του βιολογικού κύκλου 165
6.3 Διαδικασία και έλεγχος της αποδερμάτωσης 176
6.4 Αριθμός γενεών ανά έτος (κυκλισμός) 180
6.5 Διάπαυση 181
6.6 Διαχείριση ακραίων περιβαλλοντικών συνθηκών 182
6.7 Μετανάστευση 186
6.8 Πολυμορφισμός και πολυφαινισμός 188
6.9 Ηλικιακή διαβάθμιση 189
6.10 Επιπτώσεις του περιβάλλοντος στην ανάπτυξη 192
Περαιτέρω βιβλιογραφία 197
7 Συστηματική των εντόμων: φυλογένεση και ταξινόμηση 198
7.1 Συστηματική 199
7.2 Τα υπάρχοντα εξάποδα (Hexapoda) 210
7.3 Άτυπη ομάδα ενδόγναθα: Collembola (Κολλέμβολα) Diplura (Δίπλουρα) και Protura (Πρώτουρα) 211
7.4 Κλάση Insecta (πραγματικά έντομα) 211
Περαιτέρω βιβλιογραφία 235
8 Εξέλιξη των εντόμων και βιογεωγραφία 238
8.1 Σχέση των εξάποδων με τα άλλα αρθρόποδα 239
8.2 Η αρχαιότητα των εντόμων 240
8.3 Τα πρώτα έντομα ήταν χερσαία ή υδρόβια 248
8.4 Εξέλιξη των πτερύγων 249
8.5 Εξέλιξη της μεταμόρφωσης 252
8.6 Διαφοροποίηση των εντόμων 254
8.7 Βιογεωγραφία των εντόμων 256
8.8 Εξέλιξη των εντόμων στον ειρηνικό 257
Περαιτέρω βιβλιογραφία 260
9 Εδαφόβια έντομα 261
9.1 Έντομα φυτικών υπολειμμάτων και εδάφους 262
9.2 Έντομα και νεκρά δένδρα ή αποσυντιθέμενο ξύλο 272
9.3 Έντομα και κοπριά 273
9.4 Αλληλεπιδράσεις εντόμων – νεκρών σωμάτων 277
9.5 Αλληλεπιδράσεις εντόμων μυκήτων 277
9.6 Σπηλαιόβια έντομα 281
9.7 Περιβαλλοντική παρακολούθηση με τη χρήση εδαφόβιων εξαπόδων 281
Περαιτέρω βιβλιογραφία 283
10 Υδρόβια έντομα 284
10.1 Ταξινομική κατάταξη και ορολογία 285
10.2 Η εξέλιξη του υδρόβιου τρόπου ζωής 285
10.3 Πρόσληψη οξυγόνου στα υδρόβια έντομα 290
10.4 Το υδάτινο περιβάλλον 295
10.5 Περιβαλλοντικός έλεγχος με τη χρήση υδρόβιων εντόμων 297
10.6 Τροφικές ομάδες 299
10.7 Έντομα σε εποχιακές (πρόσκαιρες) υδάτινες συλλογές 300
10.8 Έντομα των θαλάσσιων παλιρροϊκών και παραθαλάσσιων ζωνών 301
Περαιτέρω βιβλιογραφία 302
11 Έντομα και φυτά 303
11.1 Συνεξελικτικές αλληλεπιδράσεις μεταξύ εντόμων και φυτών 305
11.2 Φυτοφαγία 307
11.3 Έντομα και αναπαραγωγική βιολογία των φυτών 329
11.4 Έντομα που συμβιώνουν σε εξειδικευμένες φυτικές δομές 334
Περαιτέρω βιβλιογραφία 337
12 Οι κοινωνίες των εντόμων 338
12.1 Υποκοινωνικότητα στα έντομα 339
12.2 Πλήρης κοινωνικότητα στα έντομα 343
12.3 Σύνοικοι και παράσιτα των κοινωνικών εντόμων 364
12.4 Εξέλιξη και διατήρηση της ευκοινωνικότητας 367
12.5 Η επιτυχία των κοινωνικών εντόμων 370
Περαιτέρω βιβλιογραφία 372
13 Αρπακτικότητα και παρασιτισμός των εντόμων 374
13.1 Εντοπισμός λείας/ξενιστή 375
13.2 Αποδοχή και χειρισμός λείας/ξενιστή 381
13.3 Επιλογή λείας/ξενιστή και εξειδίκευση 385
13.4 Πληθυσμιακή βιολογία – αρπακτικό/ παρασιτοειδές και αφθονία λεία/ξενιστή 393
13.5 Η εξελικτική επιτυχία της θήρευσης των εντόμων και του παρασιτισμού 396
Περαιτέρω βιβλιογραφία 397
14 Η άμυνα των εντόμων 399
14.1 Άμυνα με απόκρυψη 400
14.2 Δευτερεύουσες κατηγορίες άμυνας 402
14.3 Μηχανικές άμυνες 405
14.4 Χημικές άμυνες 407
14.5 Άμυνα με μιμητισμό 410
14.6 Συλλογικές άμυνες στα συναθροιζόμενα και κοινωνικά έντομα 415
Περαιτέρω βιβλιογραφία 419
15 Ιατρική και κτηνιατρική εντομολογία 420
15.1 Τα έντομα ως αιτίες και ως φορείς (μεταδότες διαβιβαστές) ασθενειών 421
15.2 Γενικοί κύκλοι των ασθενειών 422
15.3 Παθογόνα 423
15.4 Ιατροδικαστική εντομολογία 437
15.5 Έντομα που προκαλούν ενόχληση και φοβία 438
15.6 Δηλητήρια και αλλεργιογόνα 439
Περαιτέρω βιβλιογραφία 441
16 Διαχείριση εχθρών 443
16.1 Τα έντομα ως εχθροί 444
16.2 Οι επιδράσεις των εντομοκτόνων 451
16.3 Ολοκληρωμένη διαχείριση εχθρών 455
16.4 Χημικός έλεγχος 456
16.5 Βιολογικός έλεγχος 462
16.6 Ανθεκτικότητα του φυτού ξενιστή στα έντομα 475
16.7 Φυσικός έλεγχος 480
16.8 Καλλιεργητικός έλεγχος 481
16.9 Φερομόνες και άλλα προσελκυστικά εντόμων 481
16.10 Γενετικός χειρισμός των εντομολογικών εχθρών 483
Περαιτέρω βιβλιογραφία 485
17 Τα έντομα σε έναν κόσμο που αλλάζει 487
17.1 Μοντέλα αλλαγής 488
17.2 Σημαντικά για την οικονομία έντομα υπό την κλιματική αλλαγή 494
17.3 Επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στη βιοποικιλότητα και διατήρηση των εντόμων 497
17.4 Παγκόσμιο εμπόριο και έντομα 499
Περαιτέρω βιβλιογραφία 504
18 Μέθοδοι στην εντομολογία: συλλογή διατήρηση επιμέλεια και αναγνώριση 505
18.1 Συλλογή 506
18.2 Διατήρηση και αποθήκευση 509
18.3 Αναγνώριση 520
Περαιτέρω βιβλιογραφία 523
Ταξινομικά ένθετα (ταξο-ένθετα) 525
1 Ενδόγναθα: Εξάποδα που δεν ανήκουν στα Έντομα (Κολλέμβολα Πρώτουρα και Δίπλουρα) 525
2 Αρχαιόγναθα (Μικροκορύφια· Θυσάνουρα) 527
3 Ζυγέντομα 528
4 Εφημερόπτερα 529
5 Οδοντόγναθα 530
6 Πλεκόπτερα 532
7 Δερμάπτερα 533
8 Ζοράπτερα 534
9 Ορθόπτερα 534
10 Εμβιόπτερα 536
11 Φασματώδη 536
12 Γρυλοβλαττοειδή 538
13 Μαντοφασματώδη 539
14 Μαντίδια 540
15 Βλαττόδια: κατσαρίδες 541
16 Βλαττόδια: Termitoidae (πρώην τάξη Ισόπτερα τερμίτες ή «λευκά μυρμήγκια») 542
17 Ψωκοειδή (Psocodea): «Ψωκόπτερα» 543
18 Ψωκοειδή (Psocodea): «Φθειράπτερα» 544
19 Θυσανόπτερα (θρίπες) 545
20 Ημίπτερα 546
21 Νευροπτερίδια (Νευρόπτερα Μεγαλόπτερα Ραφιδιόπτερα) 548
22 Κολεόπτερα 550
23 Στρεψίπτερα 552
24 Δίπτερα 553
25 Μηκόπτερα 554
26 Σιφωνάπτερα 555
27 Τριχόπτερα 557
28 Λεπιδόπτερα 558
29 Υμενόπτερα 559
Γλωσσάριο 562
Παραπομπές 596
Παράρτημα 604
Ευρετήριο 611
Έγχρωμο ένθετο φωτογραφιών (ανάμεσα στις σελίδες 54-55)