Το λεμφικό παρέμεινε επί πολλά έτη ένα παραγνωρισμένο σύστημα, το οποίο συνήθως διδασκόταν αποσπασματικά, στα πλαίσια μαθημάτων όπως η ανατομία και η φυσιολογία, ενώ οι παθήσεις του αντιμετωπίζονταν από διάφορους επαγγελματίες υγείας (ιατρούς χειρουργούς ή παθολόγους, νοσηλευτές, φυσικοθεραπευτές) συχνά χωρίς την απαραίτητη εξειδίκευση. Καθώς, όμως, εξελίσσονταν οι γνώσεις μας και καθώς επεκτεινόταν η ριζική ογκολογική χειρουργική, αλλά και η μακροχρόνια επιβίωση ασθενών ύστερα από ογκολογικές επεμβάσεις, αναδείχθηκε ως επιτακτική πλέον η ανάγκη να έρθει στο επιστημονικό προσκήνιο η συστηματική μελέτη του λεμφικού συστήματος, των παθήσεών του και της αντιμετώπισής τους.
Το παρόν σύγγραμμα έρχεται για να καλύψει αυτήν ακριβώς την ανάγκη. Η συγγραφική του ομάδα αποτελείται από διεθνώς καταξιωμένους ειδικούς του λεμφικού συστήματος, ενώ η πληρότητα και η εγκυρότητά του το καθιστούν ένα πραγματικό βιβλίο αναφοράς για την παγκόσμια επιστημονική κοινότητα. Το βιβλίο ξεκινά με μια εξαιρετική, σε βάθος ανάπτυξη των βασικών κεφαλαίων της ανατομίας, της φυσιολογίας και της παθοφυσιολογίας του λεμφικού, και ακολουθεί η ανάπτυξη των ασθενειών αυτού του συστήματος. Τα επόμενα, πολύ χρήσιμα στην κλινική πράξη, κεφάλαια ασχολούνται με τη διαγνωστική προσέγγιση του οιδήματος, ενώ σε ξεχωριστό κεφάλαιο αναπτύσσεται το πρωτοποριακό θέμα της μοριακής λεμφολογίας. Τα τελευταία πέντε κεφάλαια παρουσιάζουν με λεπτομέρεια και ιδιαιτέρως διδακτικό τρόπο τη θεραπεία του λεμφοιδήματος με τεχνικές όπως η λεμφική παροχέτευση, η κινησιοθεραπεία, η θεραπεία συμπίεσης κ.λπ. Αυτά τα κεφάλαια με τις λεπτομερείς, εικονογραφημένες οδηγίες που περιέχουν θα αποδειχθούν εξαιρετικά χρηστικά στην καθημερινή κλινική «μάχη» με το λεμφοίδημα.
Ολόκληρο το σύγγραμμα συνδυάζει την υψηλού επιπέδου επιστημονική προσέγγιση του λεμφικού συστήματος με σχήματα, διαγράμματα και εικόνες που το κάνουν πολύ «φιλικό» προς τον αναγνώστη και εξόχως διδακτικό.

1 Ανατομία του λεμφικού συστήματος και του τελικού αγγειακού συστήματος 1
1.1 Ανατομία του λεμφικού συστήματος και του τελικού αγγειακού συστήματος 2
1.2 Δομικά στοιχεία του λεμφικού συστήματος 5
1.3 Το αρχικό λεμφαγγειακό σύστημα σε διάφορους ιστούς και όργανα 28
1.4 Λεμφαδένες και λεμφαγγειακό σύστημα της κεφαλής και του τραχήλου 43
1.5 Λεμφαδένες και λεμφαγγειακό σύστημα των θωρακικών οργάνων 56
1.6 Λεμφαδένες της πυέλου και της κοιλιακής χώρας 67
1.7 Λεμφαδένες και λεμφαγγεία των κοιλιακών οργάνων 81
1.8 Λεμφαδένες και λεμφαγγεία των οπισθοπεριτοναϊκών και πυελικών οργάνων 94
1.9 Λεμφαγγεία και επιχώριοι λεμφαδένες του κορμού 103
1.10 Λεμφικό σύστημα των άνω άκρων 114
1.11 Λεμφικό σύστημα των κάτω άκρων 122
2 Φυσιολογία και παθοφυσιολογία του λεμφαγγειακού συστήματος 135
2.1 Βασικές αρχές φυσικοχημείας 136
2.2 Βασικές αρχές μικροκυκλοφορίας 141
2.3 Μεσοκυττάριος χώρος και μεσοκυττάριο υγρό 143
2.4 Επάρκεια και ανεπάρκεια του λεμφαγγειακού συστήματος 162
2.5 Τύποι οιδήματος 167
3 Λεμφοστατικές ασθένειες 175
3.1 Εισαγωγή 176
3.2 Λεμφοίδημα 176
3.3 Λεμφόσταση οργάνων 239
4 Μορφολογικά ευρήματα σε λεμφοίδημα και όγκους 263
4.1 Μορφολογικά ευρήματα στο χρόνιο λεμφοίδημα 264
4.2 Μορφολογία των αλλοιώσεων των λεμφαγγείων, όγκοι και αλλοιώσεις που προσομοιάζουν σε όγκους 297
5 Μορφολογικές και λειτουργικές παράμετροι του φυσιολογικού και παθολογικού λεμφικού ιστού 319
5.1 Φυσιολογικός λεμφικός ιστός 320
5.2 Μορφολογία των φυσιολογικών λεμφαδένων 324
5.3 Μορφολογία των φλεγμονωδών αλλαγών των λεμφαδένων (λεμφαδενίτιδα) 335
5.4 Κακοήθη λεμφώματα 347
6 Φλεγμονή 359
6.1 Εισαγωγή 360
6.2 Ορισμός 360
6.3 Κακώσεις (βλαπτικοί παράγοντες), στις οποίες ο οργανισμός αντιδρά με φλεγμονή 360
6.4 Επισκόπηση των διεργασιών κατά την οξεία φλεγμονή 360
6.5 Ο ρόλος του λεμφικού συστήματος στην οξεία φλεγμονή 363
6.6 Το αποτέλεσμα της οξείας φλεγμονής 364
6.7 Χρόνια φλεγμονή 364
6.8 Κλινικές εκδηλώσεις 364
6.9 Θεραπεία 365
7 Τοπικές ασθένειες του υποδόριου λιπώδους ιστού 367
7.1 Λιποίδημα 368
7.2 Κυτταρίτιδα 374
7.3 Μαστοπάθεια 375
7.4 Καλοήθης συμμετρική λιπωμάτωση 376
8 Χρόνια φλεβική ανεπάρκεια (CVI) 377
8.1 Φυσιολογία: Φλεβική αιμοδυναμική του κάτω άκρου 378
8.2 Παθοφυσιολογία: Η φλεβική αιμοδυναμική στη χρόνια φλεβική ανεπάρκεια 379
8.3 Μεταθρομβωτικό σύνδρομο 381
8.4 Υπερπεριτονιακή ΧΦΑ 385
8.5 Βαλβιδική αγενεσία και βαλβιδική υποπλασία 386
8.6 Διάγνωση και διαφορική διάγνωση 386
8.7 Πρόληψη 387
8.8 Θεραπεία 388
9 Γενικευμένα οιδήματα στις γυναίκες 391
9.1 Ιδιοπαθές (ή κυκλικό ιδιοπαθές) οίδημα 392
9.2 Φυσιολογικό οίδημα κατά την κύηση 397
10 Απεικονιστικές διαγνωστικές μέθοδοι στο οίδημα των άκρων 399
10.1 Ακτινοσκοπήσεις μαλακών μορίων 400
10.2 Υπερηχογράφημα 402
10.3 Ακτινολογικές διαγνωστικές μέθοδοι με χρήση σκιαγραφικών μέσων 403
10.4 Ακτινολογικές διαγνωστικές μέθοδοι με τη χρήση ραδιοϊσοτόπων 408
10.5 Αντικειμενική αξία των απεικονιστικών μεθόδων 412
10.6 Αξονική τομογραφία 412
10.7 Απεικόνιση μαγνητικής τομογραφίας 412
10.8 Μαγνητική λεμφαγγειογραφία 413
10.9 Η αξία της τομογραφικής απεικόνισης 416
11 Μετάσταση κακοήθων όγκων 417
11.1 Οδοί της μετάστασης και βασικές αρχές της μεταστατικότητας 418
11.2 Μεταστάσεις στους λεμφαδένες 436
12 Αγγειοδυσπλασία 441
13 Μοριακή λεμφολογία και γενετική των συνδρόμων λεμφοιδήματος-αγγειοδυσπλασίας 447
13.1 Εισαγωγή και επισκόπηση 448
13.2 Μοριακή λεμφολογία, γονιδιωματική και πρωτεομική του λεμφικού συστήματος 448
13.3 Νεολεμφαγγειογένεσηκαι λεμφαγγειογένεση 450
13.4 Νεολεμφαγγειακός φαινότυπος 454
13.5 Γενετική και φάσμα των συνδρόμων λεμφοιδήματος-αγγειοδυσπλασίας (LE-AD) 455
13.6 Τα γονίδια της λεμφαγγειογένεσης 459
13.7 Ζωικά πειραματικά μοντέλα των πρωτοπαθών συνδρόμων λεμφοιδήματος-αγγειοδυσπλασίας 464
13.8 Τα σύνορα της άγνοιας στη μοριακή και μεταφραστική λεμφολογία 466
13.9 Γλωσσάριο 468
13.10 Ευχαριστίες 468
14 Χειρομαλακτική Αποιδηματική Λεμφική Παροχέτευση (MLD ή ΧΑΛΠ) σύμφωνα με τον δρα Ε. Vodder 473
14.1 Χειρομαλακτική Αποιδηματική Λεμφική Παροχέτευση: τεχνική (ΧΑΛΠ) και θεραπευτικό αποτέλεσμα 474
14.2 Αντενδείξεις για τη χειρομαλακτική αποιδηματική λεμφική παροχέτευση 475
14.3 Γενικές οδηγίες για τις διαδοχικές θεραπείες 475
14.4 Θεραπευτική αντιμετώπιση των τραχηλικών λεμφαδένων και των περιοχών που παροχετεύουν 476
14.5 Θεραπευτική αντιμετώπιση των μασχαλιαίων λεμφαδένων και των περιοχών που παροχετεύουν 480
14.6 Θεραπευτική αντιμετώπιση των μεγάλων λεμφαγγειακών κορμών στο «εσωτερικό του σώματος» 485
14.7 Θεραπευτική αντιμετώπιση των βουβωνικών λεμφαδένων και των περιοχών που παροχετεύουν 487
14.8 Ειδικές τεχνικές που χρησιμοποιούνται στη ΧΑΛΠ 491
15 Αποσυμφορητική κινησιοθεραπεία, αποσυμφορητική αναπνευστική θεραπεία, ασκήσεις αποκατάστασης και άλλες τεχνικές φυσικοθεραπείας 493
15.1 Γενικές αρχές 494
15.2 Γενικές παρατηρήσεις σχετικά με τις αποσυμφορητικές ασκήσεις – πρακτικές συμβουλές 496
15.3 Γενικές οδηγίες για τη λειτουργική αποκατάσταση των ασθενών με λεμφοίδημα 497
15.4 Θεραπεία των κακοήθων όγκων με ακτινοθεραπεία και επιπτώσεις στη θεραπεία του λεμφοιδήματος 498
15.5 Επικουρική φυσικοθεραπεία για το λεμφοίδημα και ορισμένες συνυπάρχουσες ασθένειες του μυοσκελετικού συστήματος 502
16 Θεραπεία συμπίεσης 507
16.1 Βασικές αρχές της φυσικής 508
16.2 Πώς λειτουργεί η θεραπεία συμπίεσης 512
16.3 Κατασκευή των επιδέσμων και ενδυμάτων συμπίεσης/Διαθέσιμες επιλογές 514
16.4 Οδηγίες για τη συνταγογράφηση καλτσών συμπίεσης 523
16.5 Λήψη των μετρήσεων για ενδύματα συμπίεσης 525
16.6 Σχετικά με τα υλικά που χρησιμοποιούνται στους επιδέσμους συμπίεσης 538
16.7 Ποσότητες υλικών/φόρμα παραγγελίας για τη συνταγογράφηση 541
16.8 Πρακτικές οδηγίες για θεραπευτές/Γενικές προδιαγραφές για τους επιδέσμους συμπίεσης 542
16.9 Επίδεσμοι συμπίεσης: Ειδικές οδηγίες και αντενδείξεις 545
16.10 Περίδεση με επιδέσμους συμπίεσης του βραχίονα 545
16.11 Πρακτικές συμβουλές για την περίδεση των άνω άκρων 552
16.12 Τοποθέτηση επιδέσμων συμπίεσης στο κάτω άκρο 554
16.13 Πρακτικές συμβουλές για την περίδεση των κάτω άκρων 559
16.14 Οδηγίες για την αυτοπερίδεση 567
16.15 Φροντίδα και προστασία του δέρματος: μέτρα για τη θεραπεία και την προστασία του δέρματος 568
17 Οδηγίες για την εφαρμογή της ΧΑΛΠ/ΠΑΘ (MLD/CDT) για το πρωτοπαθές και δευτεροπαθές λεμφοίδημα και άλλες ειδικές περιπτώσεις 573
17.1 Αρχική αξιολόγηση 575
17.2 Θεραπεία των δευτεροπαθών λεμφοιδημάτων του βραχίονα, του μαστού και του κορμού 589
17.3 Θεραπεία του δευτεροπαθούς λεμφοιδήματος του κάτω άκρου 599
17.4 Θεραπεία του πρωτοπαθούς λεμφοιδήματος των κάτω άκρων 608
17.5 Θεραπευτική αντιμετώπιση του λεμφοιδήματος των γεννητικών οργάνων και της κάτω κοιλίας 611
17.6 Θεραπεία του λιποιδήματος 612
17.7 Φυσικοθεραπεία για τη χρόνια φλεβο-λεμφοστατική ανεπάρκεια 615
17.8 Θεραπεία του λεμφοιδήματος της κεφαλής 618
17.9 Σύνδρομο κυκλικά εμφανιζόμενου ιδιοπαθούς οιδήματος (Cyclic Idiopathic Edema Syndrome, CΙES) 623
18 Η χρήση της Χειρομαλακτικής Αποιδηματικής Λεμφικής Παροχέτευσης/Πλήρους Αποιδηματικής Θεραπείας (ΧΑΛΠ/ΠΑΘ) στη χειρουργική, στην ορθοπεδική και στην αθλητιατρική 625
18.1 Γενικές πληροφορίες 626
18.2 ΧΑΛΠ/ΠΑΘ μετά από χειρουργικές παρεμβάσεις 626
18.3 Η ΧΑΛΠ/ΠΑΘ στην αθλητική φυσικοθεραπεία/τραυματολογία 627
18.4 Πρακτικές συμβουλές για ειδικές ενδείξεις 631
18.5 Φυσικοθεραπεία για το σύνδρομο Sudeck 637
18.6 Προϊούσα συστημική σκλήρυνση (σκληρόδερμα) 640
18.7 Αρθρικές αλλαγές στη ρευματοειδή αρθρίτιδα 642
Ευρετήριο 645